„Myślę, że jest to nowelizacja, która w aktualnej kondycji naszego kraju, pozwoli ulepszyć funkcjonowanie uczelni wyższych” - mówi przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP), prof. Wiesław Banyś, rektor Uniwersytetu Śląskiego. Jego zdaniem nowelizacja ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym wprowadza kilka bardzo ważnych dla uczelni zmian.
Nowe przepisy mają m.in. ułatwić dostęp do studiów osobom dojrzałym, zmobilizować uczelnie do prowadzenia studiów o coraz lepszej jakości, a także pomóc uczelniom w radzeniu sobie z niżem demograficznym. Nowela wejdzie w życie już 1 października.
Wg profesora istotną nowością są m.in. przepisy, które pozwolą prowadzić certyfikację doświadczeń zawodowych uzyskanych poza systemem formalnym. "W Polsce procent osób, które skończyły studia i dalej się dokształcają, jest jednym z najniższych w Europie" – mówi rektor. Wyjaśnia, że certyfikacja powinna prowadzić do zwiększenia odsetek osób dojrzałych, które idą na studia. Szef KRASP podaje przykład, że z nowych rozwiązań będzie mogła skorzystać np. księgowa, która od wielu lat pracuje w jakiejś firmie, a która nie ma jeszcze dyplomu ukończenia szkoły wyższej.
Inną ważną – zdaniem rektora UŚ – zmianą dla uczelni jest wprowadzenie elastycznej formuły komercjalizacji wyników badań naukowych. Banyś przypomnina, że KRASP zdecydowanie sprzeciwiał się przepisom, które początkowo zawarto w projekcie ustawy. Jednak rektorom w negocjacjach z rządem udało się znaleźć rozwiązanie kompromisowe. Zakłada ono, że uczelniom – zanim pełne prawo własności intelektualnej do danego rozwiązanie trafi w ręce wynalazcy – przysługiwać będą trzy miesiące (od dnia otrzymania od pracownika informacji o wynikach badań naukowych lub prac rozwojowych) na podjęcie się jego ewentualnej komercjalizacji. Jednocześnie, dodany został proponowany przez KRASP przepis, który mówi, że jeśli badacz i uczelnia dojdą do porozumienia, mogą samodzielnie wypracować w drodze umowy stosowną ścieżkę ochrony patentowej i komercjalizacji.
"Uważamy, że to dobre rozwiązanie, o którym mówiliśmy już od samego początku dyskusji o tzw. uwłaszczeniu naukowców, które pozwala bardziej elastycznie podchodzić do tych niezwykle złożonych kwestii" – komentuje rektor. Jego zdaniem na takiej elastycznej formule komercjalizacji skorzystają zarówno naukowcy, uczelnie, jak i przedsiębiorcy.
Szef KRASP dodaje, że nowelizacja wprowadza także m. in. nowe regulacje dotyczące możliwości prowadzenia studiów o profilu ogólnoakademickim: takie studia będą mogły być zasadniczo prowadzone tylko przez te wydziały uczelni, które mają prawa do nadawania stopnia doktora habilitowanego, a te, które takich praw nie mają, będą mogły prowadzić zasadniczo tylko studia o profilu praktycznym (ewentualne prowadzenie przez te jednostki studiów o profilu ogólnoakademickim uwarunkowane będzie spełnieniem dodatkowych wymagań). Profil praktyczny ma być ukierunkowany na zdobywanie przez studenta umiejętności praktycznych, uzyskiwanych m.in. na zajęciach warsztatowych prowadzonych przez osoby z doświadczeniem zawodowym zdobytym poza uczelnią.
Rektor dodaje, że w ustawie uregulowana została także ważna kwestia dla wszystkich studentów – zniesienia odpłatności za drugi kierunek studiów, zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego. W konsekwencji studenci nie będą ponosić opłat za studia na więcej niż jednym kierunku studiów stacjonarnych w uczelni publicznej.
Poza tym nowelizacja wprowadza też pewne udogodnienia, jeśli chodzi o tworzenie związków uczelni, a więc konsolidację ich zasobów. Zdaniem rektora UŚ warto, by uczelnie z takich możliwości skorzystały.
"Mamy nadzieję, że ustawa pomoże polskim uczelniom jeszcze lepiej funkcjonować. Rozwiązania takie jak: certyfikacja doświadczeń zawodowych, uproszczenia procedury tworzenia związków uczelni czy elastyczne zasady współpracy między uczonym a uczelnią na rzecz ochrony patentowej i komercjalizacji badań naukowych oraz prac rozwojowych powinny być pomocne dla jeszcze skuteczniejszej realizacji misji i strategii uczelni" – ocenia rektor.
„Bez wątpienia będziemy musieli się jednak zastanowić, czy nie zmienić filozofii przygotowywania ustaw dotyczących szkolnictwa wyższego i nauki" – zaznacza rektor. Dodaje, że KRASP z Fundacją Rektorów Polskich przygotowuje projekt dotyczący m.in. selektywnej deregulacji ustawy prawo o szkolnictwie wyższym. Rektor wyjaśnia, że być może w dalszej perspektywie korzystniejszym rozwiązaniem byłoby danie uczelniom jeszcze większej autonomii. "Taka zmiana filozofii sprawiłaby, że uczelnie byłyby jeszcze bardziej autonomiczne i jednocześnie jeszcze bardziej odpowiedzialne za wszystkie swoje działania" – podkreśla rektor.
